ΕΛΙΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Επηρεασμένος από την τραγική κατάσταση που επικρατεί εφέτος στη ελαιοκομία της Κρήτης ετοιμαζόμουνα να γράψω ένα άρθρο για το παραπάνω θέμα. Όμως, κατά ευτυχή συγκυρία,  έπεσε στην αντίληψή μου ένα σχετικό άρθρο του εξαίρετου συναδέλφου Δρ. Βαγγέλη Μπούρμπου που δημοσιεύθηκε τον Μάιο του 2013. Είναι τόσο εύστοχο και επιστημονικά τεκμηριωμένο που θεώρησα ότι δεν έπρεπε να προσπαθήσω και εγώ αλλά απλά να το αναδημοσιεύσω για να διαβαστεί από όσο το δυνατό περισσότερους.  Θερμά συγχαρητήρια στον κ. Μπούρμπο!   

Η ελιά στο “έλεος” του “σιρόκου”

Δρ Βαγγέλης Α. Μπούρμπος  Γεωπόνος, ερευνητής, φυτοπαθολόγος –Οικοτοξικολόγος.

Πολλές φορές σε πάμπολλα άρθρα και σχόλια έχει τονιστεί από τις στήλες της εφημερίδας αυτής το γεγονός ότι η Κρήτη βρίσκεται στην ήδη δίνη των δυσάρεστων επιπτώσεων από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Παρατηρείται πια για τα καλά αφομοίωση των εποχών της άνοιξης και του φθινοπώρου, που αποτελούν τη βάση για το φυτικό μεταβολισμό και την εν γένει συμπεριφορά των διαφόρων φυτικών και ζωικών οργανισμών. Διαπιστώνεται ακόμα μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης του καύσωνα, αλλαγή της περιοδικότητας και της έντασης των βροχοπτώσεων, απρόσμενη χαλαζόπτωση, μεγάλη διαφορά της θερμοκρασίας ημέρας και νύχτας, δυνατοί άνεμοι, επιμήκυνση του βιολογικού κύκλου των φυτοπαράσιτων και δημιουργία ιδανικών συνθηκών ανάπτυξης ξενόφερτων εχθρών. 
Οι κλιματικές αυτές συνθήκες σε συνδυασμό ή μόνες τους επηρεάζουν τη φυσιολογία των φυτών. Ετσι τα αμπέλια δεν προλαβαίνουν να αποθησαυρίσουν τις ανασταλτικές της βλάστησης ουσίες με αποτέλεσμα να μην ωριμάζουν οι κληματίδες και να αναβλαστάνουν με τις αλκυονίδες μέρες του Γενάρη. Τα οπωροφόρα δέντρα δεν "εξασφαλίζουν" τις ώρες των χαμηλών θερμοκρασιών για να διαφοροποιήσουν τα ανθοφόρα μάτια. Άλλα πάλι "ξεγελιούνται" και εκδηλώνουν το επιζήμιο για την παραγωγή φαινόμενο της "πρωτανθίας". Να γιατί  στην "καρδιά" του χειμώνα  "ροδαμίζουν" οι ελιές και ανθίζουν οι πορτοκαλιές και οι μανταρινιές με κίνδυνο να εκτεθούν στη συνέχεια σε ενδεχόμενη κακοκαιρία του "γδάρτη" και "παλουκοκάφτη" Μάρτη ή, που είναι και το χειρότερο, να υποστούν εξάντληση εξαιτίας της "πρωτανθίας" με αποτέλεσμα τη μείωση της τελικής παραγωγής. Με δέος ο κάθε επισκέπτης στην ύπαιθρο βλέπει να ανθίζουν Γενάρη μήνα τα σπάρτα και τα υποτροπικά φυτά του Αβοκάντο. 
Η απώλεια της περιοδικότητας των βροχών με συχνή για παράδειγμα βροχόπτωση την περίοδο της ανθοφορίας  της ελιάς έχει ως αποτέλεσμα  τη "μαγματοποίηση" της γύρης, την ψευδογονιμοποίηση των ανθέων και τη σχοινοκαρπία. Ακόμα η μεγάλη διαφορά της ημερήσιας από τη νυκτερινή θερμοκρασία μειώνει την παραγωγή στα θερμοκήπια. Αυτή η διαφορά σε συνδυασμό με τους ισχυρούς ανέμους, που ολοένα και συχνότερα εμφανίζονται, προκαλεί την έντονη καρπόπτωση στα ελαιόδεντρα. Οι συχνόφερτοι καύσωνες  επιταχύνουν τη διαπνοή των φυτών, τα οποία αναγκάζονται, αν δεν εξασφαλίσουν το απαραίτητο νερό, να δημιουργήσουν αφοριστικούς  ιστούς και να αποβάλουν τους καρπούς. Αυξάνονται οι ζημιές από τα φυτοπαράσιτα λόγω επιμήκυνσης του βιολογικού τους κύκλου ή της δημιουργίας ευνοϊκών για την ανάπτυξή τους συνθηκών για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ο Δάκος της ελιάς στις περιοχές -πανδακίες δεν σταματάει ούτε το χειμώνα το επιζήμιο έργο του. Η απρόσμενη και συχνή πια για την Κρήτη χαλαζόπτωση με υπερμεγέθεις χαλαζόκοκκους μετατρέπει σε "κόσκινο" τις πλαστικές στέγες των θερμοκηπίων. Δημιουργούνται ιδανικές συνθήκες ανάπτυξης των ξενόφερτων εχθρών καραντίνας, οι οποίοι συνεχίζουν ακώλυτα το καταστρεπτικό τους έργο και στη "νέα" τους πατρίδα. Ήδη τα φοινικοειδή της Κρήτης και η καλλιέργεια τομάτας "πληρώνουν" ακριβά την παρουσία  του κόκκινου σκαθαριού των φοινικοειδών (Rynchophorus ferrugineus), (Tuta absoluta).
Φέτος οι λίγες βροχοπτώσεις και η παρατεταμένη για εβδομάδες επικράτηση του θυελώδους σιρόκου (ΝΑ ανέμου), την περίοδο που είχε αρχίσει η διόγκωση των ανθοφόρων οφθαλμών της ελιάς στις νότιες παραλίες του Δήμου Καντάνου - Σελίνου έκαναν το "θαύμα" τους. Εξαιτίας του γεγονότος αυτού για μεγάλο χρονικό διάστημα στην ατμόσφαιρα των περιοχών αυτών κυριαρχούσε ο σαχαρικός κονιορτός και η αλατοομίχλη του σιρόκου. Τα αποτελέσματα τώρα είναι ορατά για τα καλά. Οι ελιές δεν άνθισαν καθόλου. Που και που οι  λιανολιές και οι αγριελιές τα κατάφεραν να ξεφύγουν από τη "λαίλαπα" αυτή του σιρόκου. Σε μερικά μάλιστα τσουνατόδεντρα οι λιγοστοί ανθισμένοι κλάδοι από την πλευρά που κατά κάποιον τρόπο προστατευόταν αποτελούν χαρακτηριστική "απόδειξη" της "επέλασης" του σιρόκου.
Η πολιτεία εδώ και καιρό άρχισε να μετράει τις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή στη γεωργική παραγωγή. Διαπιστώνεται ήδη μείωση της παραγωγής του αμπελιού κατά 30%, του ελαιόλαδου κατά  20% και των δημητριακών και του βαμβακιού κατά 15-20%. Από εκεί και πέρα τίποτα το ουσιώδες. Κωφεύει στα καυτά ερωτήματα που μπαίνουν άμεσα. Πώς θα προστατευτεί ο ελαιοπαραγωγός και γενικότερα ο γεωργός που ολοένα και συχνότερα θα βρίσκεται στο "έλεος" της κλιματικής αλλαγής; Πότε επιτέλους η χώρα μας θα μετρήσει τη μείωση του γεωργικού εισοδήματος του κάθε νοικοκυριού και θα έλθει αγόγγυστα και χωρίς περιστροφές αρωγός  στην οικονομική ανόρθωσή του;